Werkstress kan overspannenheid en burn-out veroorzaken

Dat je van stress ziek kunt worden is algemeen bekend. We schrijven daar op onze andere pagina's ook over. Twee aandoeningen die direct met werkstress te maken hebben, zijn overspannenheid en burn-out.

Stress, overspannenheid en burn-out worden soms door elkaar gebruikt, maar dit is niet helemaal juist. Ze zijn weldegelijk verschillend. Simpel gezegd volgt de één uit de ander. Het begint met stress. Stress is op zichzelf goed. Het geeft je de energie en concentratie die nodig zijn om je werk goed te kunnen doen. De stress verdwijnt weer als je een bepaalde taak af hebt.

Anders is het als de stress aanhoudt. Je moet bijvoorbeeld lange dagen maken, waardoor je geen tijd hebt te ontspannen. Een hoge werkdruk kan leiden tot het verlies van overzicht over je werk, waardoor je onrustig wordt. Je raakt overspannen of overwerkt.

Van overspannenheid naar burn-out

Gelukkig is overspannenheid makkelijk te behandelen. Als je de oorzaken van de stress weg kunt nemen, dan verdwijnt de overspannenheid en kun je weer normaal functioneren. Bij een burn-out is de situatie veel ernstiger. Een burn-out ontstaat als gevolg van vaak jarenlange chronische stress op het werk. Je raakt door al je energie-reserves heen. Je bent opgebrand. Je voelt je leeg en uitgeput. Je krijgt concentratie- en geheugenproblemen en hebt geen zin meer om (leuke) dingen te doen. Behandeling van een burn-out is langdurig en burn-out is daarom één van de grootste kostenposten in ziekteverzuim dat door stress veroorzaakt wordt.

Burn-out herkennen

Burn-out klachten zijn:

• lichamelijke en geestelijke uitputting
• concentratie- en geheugenproblemen
• hoofdpijn of maagpijn of spierpijn
• cynisme
• het gevoel te hebben gefaald
• slaapproblemen
• piekeren
• gespannen zijn

Sommige onderzoeksbureaus analyseren of je een burn-out hebt naar aanleiding van een vijftal uitspraken:

• Ik voel me emotioneel uitgeput door mijn werk.
• Aan het einde van een werkdag voel ik me leeg.
• Ik voel me moe als ik 's morgens opsta en geconfronteerd word met mijn werk.
• Het vergt heel veel van mij om de hele dag met mensen te werken.
• Ik voel me compleet uitgeput door mijn werk.

De antwoordmogelijkheden hierbij zijn: nooit, enkele keren per jaar, maandelijks, enkele keren per maand, wekelijks, enkele keren per week of elke dag. Wie alle vijf gevraagde items gemiddeld genomen een paar keer paar maand of vaker ervaart, heeft volgens de onderzoeksbureaus burn-out klachten.

Deze symptomen overlappen met die van depressie. Wetenschappers zijn nog steeds op zoek naar indicatoren in het lichaam (unieke biologische kenmerken) die alleen bij een burn-out verschijnen, en niet bij depressie.

Behandeling van een burn-out

Behandeling van een burn-out duurt maanden. Belangrijk is het nemen van rust. Daarnaast wordt vaak met een psycholoog of psychiater bekeken wat de oorzaken, waren van de stress die tot de burn-out hebben geleid. Die oorzaken zullen moeten weggenomen voordat de patiënt weer aan het werk kan. Het kan ook voorkomen, dat er ander werk gezocht gaat worden.

Het is belangrijk ook je eigen gedrag te onderzoeken en waar nodig te veranderen. Je kunt bijvoorbeeld leren om vaker "nee" te zeggen, hoe je met conflicten of pesten om moet gaan of hoe je je beter kunt ontspannen. Dit kun je alleen doen, maar een psycholoog of een psychiater kan je hier goed bij helpen.

Burn-out en veranderingen in de hersenen en in stressreacties

Er wordt veel wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de activiteit van de hersenen bij een burn-out als gevolg van werkstress. Het probleem daarbij is, dat een burn-out over jaren kan ontstaan en er geen direct verband gelegd kan worden met bepaalde stressvolle omstandigheden van een paar jaar geleden, voor de burn-out werd vastgesteld.

Desalniettemin zijn er aanwijzingen dat bij een burn-out delen van de cortex minder activiteit laten zien. Dat verklaart waarom iemand geheugen- en concentratieproblemen krijgt. Er is ook een correlatief verband gevonden tussen de hoeveelheid stress die iemand ervaart en de activiteit van de prefrontale cortex. De prefrontale cortex stuurt onder meer de stressreacties aan. De concentraties van het stresshormoon cortisol zijn lager bij burn-out patiënten dan bij gezonde personen. Zij kunnen bovendien geen goede stressreactie meer oproepen in een test voor stress in het laboratorium. Mensen met een burn-out hebben dus enerzijds bijna geen energiereserves meer in het lichaam, en anderzijds hebben ze te weinig cortisol om dit beetje energie aan te spreken als ze het nodig hebben om met een stressor om te kunnen gaan.