Stress en hart- en vaatziekten

Veel mensen weten, dat stress hart- en vaatziekten kunnen veroorzaken. Wat niet veel mensen weten, is dat het heel lang geduurd heeft voordat er wetenschappelijk bewijs voor was. In de laatste 20 jaar hebben biologen en medici hard gewerkt om de oorzaken van hartaanvallen en hoge bloeddruk tijdens stress in kaart te brengen.

Veel studies zijn gedaan bij dieren in het laboratorium. Dieren kun je makkelijk gestrest maken, en de effecten daarvan op hartziekten bestuderen. Bij mensen spelen er altijd andere factoren mee, zoals eetgewoonten, wel of niet roken, wel of niet sporten, etc. Toch hebben ook studies bij mensen nieuwe inzichten opgeleverd over het verband tussen stress en aandoeningen aan hart- en bloedvaten.

Studies bij dieren

Er zijn vele manieren om dieren te stressen, maar om vergelijkingen mogelijk te maken met mensen is een stressprocedure nodig die stress bij mensen nabootst. Bij muizen wordt daarvoor een psychosociale stressor gebruikt, vergelijkbaar met sociale stress bij mensen. Daarbij wordt een kleine muis in de kooi van een grotere en sterkere muis geplaatst. De grote muis wil zijn territorium tegen de indringer verdedigen en zal de kleine muis aanvallen. De kleine muis wordt door de grote muis gestrest en ontwikkelt allerlei symptomen van stress, waaronder hart- en bloedvatproblemen.

Binnen een paar minuten na het begin van de stress bij de kleine muis gaat de hartslag omhoog en wordt het hartritme onregelmatig. De hartslag blijft ontregeld, soms tot twee weken na de stress! Als we dit naar de mens vertalen, is dit ongeveer twee jaar! Overigens hebben muizen die actief met de stress omgaan, dus de grote muis blijven bevechten, minder sterke effecten op het bloedvatsysteem, dan muizen die de agressie van de grote, dominante, muis over zich heen laten komen. Persoonlijkheid heeft dus invloed op de effecten van stress!

Als de stressprocedure herhaald wordt, en de kleine muis aan sociale stress blijft blootgesteld, dan worden de veranderingen in de hart- en bloedvaten permanent. De schade aan het hart is dan blijvend. Schade is bijvoorbeeld de vorming van bindweefselstrengen tussen de hartcellen; dit is een soort littekenweefsel. Dit kan leiden tot hartritmestoornissen. De effecten die optreden na één periode van stress verdwijnen weer.

Hartinfarct

De effecten van stress op het hart komen ook bij mensen voor, maar zijn niet de directe oorzaak van een hartinfarct. Chronische stress is eerder een factor die hartfalen waarschijnlijker maakt in mensen die daar gevoelig voor zijn.

Een hartinfarct is in 70% van de gevallen een gevolg van atherosclerose (aderverkalking). Atherosclerose is een ontsteking van een kransslagader die de hartcellen van vers bloed en zuurstof voorziet. Er ontstaat een bult van gladde spiercellen met een kap van bindweefsel die in de kransslagader groeit. Bij hoge bloeddruk zoals tijdens stress kan de bult open barsten. Daarop volgt een bloedstollingsreactie die vervolgens de kransslagader afsluit, waardoor het hart geen vers bloed en zuurstof meer krijgt. Dit leidt vervolgens snel tot een hartinfarct.

De invloed van stress op hartproblemen bij mensen is het beste onderzocht na rampen. Dat sluit andere factoren die een plotselinge invloed kunnen hebben op het hart nagenoeg uit. Voorbeelden zijn de aardbeving in Los Angeles in 1994, terroristische aanslagen en zelfs het kijken naar sportevenementen! Het aantal ziekenhuisopnames van mensen met ernstige hartklachten, twee uur na de stressvolle gebeurtenis, is een stuk hoger dan normaal.

Hoge bloeddruk

Chronische (langdurige) stress is misschien wel de belangrijkste veroorzaker van hoge bloeddruk. Andere factoren zijn weinig fysieke activiteit en zwaarlijvigheid.

De hypothalamus in de hersenen is een belangrijk regelcentrum in de stressreacties. Het activeert de HHB as en het sympatisch zenuwstelsel. De hypothalamus activeert het sympatisch zenuwstelsel tijdens stress en onder invloed van het boodschappermolecuul noradrenaline. Daarbij versterken stress en noradrenaline elkaar. Eén van de effecten is verhoogde bloeddruk.

Het sympatisch zenuwstelsel vertakt zich door het hele lichaam. Het komt ook in het hart en in de nieren. Daar geeft het in gezonde mensen noradrenaline af. Bij patienten met hoge bloeddruk wordt bovendien adrenaline afgegeven (ongeveer 10%). Normaal wordt adrenaline alleen in de bijnier gemaakt en vrijgegeven om de stressreacties uit te voeren. Nu weten we niet precies of adrenaline, die door het sympatisch zenuwstelsel wordt afgegeven, bijdraagt aan een hoge bloeddruk. Bij gebrek aan beter is het wel mogelijk om het als een indicator te gebruiken; een signaal dat duidt op een pathologie dat hoge bloeddruk kan veroorzaken.

Het hart en de nieren spelen beiden een rol bij hoge bloeddruk. Het hart kan het bloed sneller rondpompen, en de nieren kunnen meer water vasthouden en teruggeven aan het bloed. Beide leiden tot een hogere bloeddruk.

Hoewel er nog wel wat vragen zijn over hoe stress hoge bloeddruk precies veroorzaakt, is inmiddels wel duidelijk dat dit inderdaad gebeurt. Een hoge bloeddruk kan ervoor zorgen dat atherosclerotische plaques (de bult gladde spiercellen en bindweefsel) eerder open kunnen scheuren en daarmee een hartinfarct veroorzaken.

Werkstress verhoogt de kans op hartritmestoornissen

Hartritmestoornis

Werkstress verhoogt kans op hartritmestoornissen

lees meer
stressreacties in het lichaam

Stressreacties in het lichaam

De stresssystemen van het lichaam

Lees meer
stress verminderen

Stress verminderen

Minder stress, minder kans op hart- en vaatziekten

Lees meer