Maatschappelijke positie (socio-economische status) en stress
Niet iedereen staat in gelijke mate bloot aan stressoren. Wetenschappelijk onderzoek heeft uitgewezen, dat hoe hoger je maatschappelijke positie is in de samenleving, hoe minder stress uit je werk- en woonomgeving zult ervaren.
Bij dergelijke wetenschappelijke studies wordt gekeken naar vijf factoren:
- Gezondheid
- Inkomen
- Opleiding
- Beroep
- Woonplek
- Geluidsoverlast, vooral 's nachts
- Ziekenhuis in de buurt
- Scholen in de buurt
- Openbaar vervoer in de buurt
Woon je dus op een plek met veel voorzieningen binnen handbereik, dan heb je minder kans op stress.
Alle vijf factoren staan met elkaar in verband. Een goed inkomen heb je alleen als je een goede baan hebt, en een goede baan krijg je door een goede opleiding. Mensen met een goed inkomen, en die dus een hoge maatschappelijke positie innemen, kunnen zich betere behandelingen tijdens ziekte veroorloven, kunnen duurder (gezonder?) eten en roken minder. Zij hoeven zich dan ook minder zorgen te maken over de kwaliteit van hun leven en hebben minder stress. Stress bij degenen die een lage positie op de maatschappelijke ladder innemen leidt tot hart- en vaatziekten, overgewicht en diabetes. De levensverwachting van mensen in welgestelde wijken is dan ook beter dan die van mensen in armere wijken.
Inkomen of maatschappelijke positie?
Komen de stressproblemen bij mensen nu door het lage inkomen of door de maatschappelijke positie in de samenleving? Mensen met een laag inkomen kunnen zich immers minder gezondheidszorg veroorloven en hebben vaak een minder gezonde levensstijl (kwalitatief mindere voeding, minder sporten, meer roken, etc.). Om te weten of je maatschappelijke positie bepalend is voor stress, en niet andere factoren zoals inkomen, moet je maatschappelijke positie scheiden van de rest. Dit is gedaan in studies bij de Tsimane, een stam van jagers en primitieve landbouw. De Tsimane leven in het Amazonegebied van Bolivia en wonen in dorpen van 30 tot 700 mensen. Zij vormen een samenleving zonder een hiërarchische politieke structuur, en waarin sociale status geen voordelen biedt. Materiële rijkdom waar men om zou kunnen strijden is er nauwelijks, zodat de relatie tussen sociale positie en stress goed bestudeerd kan worden.
Uit de studies bleek, dat de mening van sommige stamleden zwaarder telde in vergaderingen dan die van anderen bij het zoeken naar overeenstemming. Deze mensen hadden de minste cortisol en waren ook minder vaak ziek. De studies ondersteunen het idee, dat sociale status / maatschappelijke positie bepalend zijn voor stress, en niet de levensstijl die met een hoge positie samen gaat.
Maatschappelijke ontwikkelingen en stress
Een verklaring waarom mensen met een lage maatschappelijke positie meer stress hebben is het gebrek aan controle over hun leven. Ze zijn meer afhankelijk van collectieve voorzieningen en overheidsbeleid dan mensen met en hoge maatschappelijke positie.
Bezuinigingen op collectieve voorzieningen treffen de mensen met een lagere socio-economische status harder dan degenen met een hogere status.
Een voorbeeld: Gaan de premies voor de ziektekostenverzekering omhoog, of stijgt het eigen risico, dan is dit voor de minder kapitaalkrachtigen meteen een bron van zorg (stress). Belastingverlagingen hebben nauwelijks een positief effect voor deze mensen. Zij profiteren daar het minst van en zijn veel meer kwijt aan de doktersrekening. Mensen met een hoge maatschappelijke positie profiteren in absolute bedragen het meeste van een belastingverlaging en een hogere doktersrekening wordt dan ook meer dan gecompenseerd. Bovendien hebben ze meer mogelijkheden om hun weg te vinden, al dan niet met behulp van hun sociale netwerk.
Stress, een individueel of een maatschappelijk probleem?
Ondanks dat er steeds meer aandacht komt voor stress, vinden velen het moeilijk om over hun eigen stress te praten, terwijl men dat wel zou willen. Er rust nog altijd, helaas, een taboe op.
Wij denken, dat dit komt doordat velen stress zien als iets voor de zwakkeren. Mensen die niet met een beetje druk om kunnen gaan of moeite hebben problemen op te lossen. Mensen met stress zijn vaker ziek, werken dus minder, en brengen daarmee nog schade toe aan de economie ook! Geen wonder dat mensen niet graag over hun stressproblemen willen praten.
Deze zienswijze gaat echter totaal voorbij aan de maatschappelijke oorzaken van stress en oorzaken van stress op het werk.
De overheid trekt zich terug en zegt, dat er meer flexibiliteit nodig is. Praktisch gesproken houdt dit in, dat de overheid meer onzekerheid veroorzaakt. We worden daarmee meer dan ooit zelf verantwoordelijk voor de inrichting van ons leven. Mensen met een lage socio-economische status hebben minder mogelijkheden om hun leven naar wens in te richten en hebben het gevoel controle over hun leven kwijt te raken.
Technische ontwikkelingen en globalisering bieden nieuwe kansen op een goed leven, waar vooral de mensen met een hoge socio-economische status van profiteren. Zij zien de kansen en hebben de mogelijkheden ze te benutten.
We leven nu in een individualistische maatschappij, met minder sociale zekerheid en ondersteuning dan voorheen. Velen zijn vooral bezig met het verbeteren van hun eigen leven en hebben minder oog voor de lotgevallen voor anderen.
Het verlies van controle en het wegvallen van sociale structuren werken met name bij mensen met een lage maatschappelijke positie stress in de hand. Stress is dan ook deels een maatschappelijk probleem, en het taboe op stress moet dan ook zeker worden doorbroken.
