Ouderlijke zorg bepaalt stressgevoeligheid
Een goede ouderlijke zorg voor de jonge kinderen is erg belangrijk voor emotionele stabiliteit van de kinderen als ze volwassen zijn. Bij proefdieren zijn veel studies gedaan naar de effecten van een goede en een slechte moederlijke zorg. Jonge ratjes die veel zorg van hun moeder krijgen zijn in hun volwassen leven minder gevoelig voor stress dan jonge ratjes die weinig zorg van hun moeder krijgen. De zorg vertaalt zich in veranderingen op het erfelijk materiaal van cellen, het DNA. Alhoewel het erfelijk materiaal niet verandert, kan een goede of slechte zorg het DNA op een bepaalde manier chemisch markeren. Dit leidt er toe, dat sommige stress moleculen sterker worden aangemaakt bij onvoldoende ouderlijke zorg. En dit leidt weer tot grotere stressgevoeligheid in het volwassen leven.
Stress tijdens de vroege jeugd: littekens voor later
Behalve zorg heeft ook stress tijdens de vroege jeugd invloed op stressgevoeligheid als de kinderen volwassen zijn geworden. Bij mensen is dit bijvoorbeeld gebleken uit grote studies naar de gevolgen van oorlog, ook in Nederland. Kinderen die tijdens of vlak na de hongerwinter zijn geboren hebben een grotere kans op stressgevoeligheid. Toch is het verband tussen stress in de kindertijd en stressgevoeligheid bij volwassenen bij mensen niet eenvoudig vast te stellen. Er spelen vaak andere factoren een rol, niet alleen stress. De hongerwinter zal heus stress veroorzaakt hebben, maar het gebrek aan voedsel op zichzelf zal ook zijn invloed hebben gehad op de jonge kinderen.
Andere studies bij mensen zijn gedaan bij volwassenen die als kind die in een weeshuis opgroeiden en onder hen zijn veel mensen die sterke stressreacties laten zien. Andere stressoren zijn bijvoorbeeld verwaarlozing door de ouders, tegenstrijdigheden in de opvoeding, of ongevoeligheid van de ouders tegenover het kind.
Veel stressbiologisch onderzoek wordt gedaan aan proefdieren. Jonge ratten worden gestrest door ze even bij de moeder weg te halen. Of de moeders worden gestrest door het nestmateriaal weg te halen. Daardoor veranderen de moeders hun gedrag en kunnen ze niet de goede zorg aan de pups bieden. De pups zijn stressgevoeliger in hun volwassen leven.
Veranderingen in de hersenen
Complete verwaarlozing van het kind door de ouders of andere verzorgers leidt tot catastrofale gevolgen voor het kind. Dit is gebleken uit studies naar kinderen die opgroeiden in een weeshuis. Zij krijgen te maken met emotionele en cognitieve problemen, vooral geheugenproblemen.
Proefdierstudies wijzen uit, dat gebrek aan zorg kan leiden tot verkeerde verbindingen tussen hersengebieden, bijvoorbeeld tussen de amygdala en de prefrontale cortex. Dit veroorzaakt emotionele instabiliteit in het latere leven. Daarnaast kunnen stressgevoelige cellen in de hypothalamus sterker geactiveerd worden, waardoor sterke stressreacties ontstaan. Ook veranderen de hersencellen in de hippocampus. Zij vertakken zich minder, waardoor ze minder informatie kunnen verwerken. Dit uit zich in verminderd geheugen.
Stress van generatie op generatie
Ratten die als pup veel zorg van hun moeder kregen, geven ook veel zorg aan hun eigen jongen. Omgekeerd geven ratten die weinig zorg hebben gekregen als pup ook weinig zorg aan hun eigen pups. Het gedrag van de moeder is dus bepalend voor hoe hun kinderen zich zullen gaan gedragen als ze zelf moeder zijn.
Aangezien stress het zorggedrag van de rattenmoeder verandert, kunnen de gevolgen van stress van generatie op generatie doorgegeven worden. De moeder heeft stress, verzorgt daardoor de pups minder goed, die daardoor zelf ook hun pups minder goed zullen verzorgen, etc. Dit komt doordat stress het DNA markeert waardoor de pups zelf ook meer last van stress krijgen.
Zou dit bij mensen ook zo zijn? Er zijn wel wat voorzichtige pogingen gedaan om deze vraag te kunnen beantwoorden. Toch is dit niet zo eenvoudig te doen. Je moet immers minstens drie generaties volgen om de overerfelijkheid van stress te kunnen zien. Bovendien zijn de markeringen van het DNA nog geen 20 jaar bekend en dat is nog te kort om het DNA van drie generaties volwassenen te kunnen analyseren.
