Sympatisch zenuwstelsel: snelle stressreactie
Stressreacties beginnen in de hersenen. Als iemand een auto op zich af ziet komen, of enig ander gevaar waarneemt, dan wordt er een signaal via de ogen en oren naar de amygdala gestuurd. De amygdala wordt in het Nederlands de “amandelvormige kern” genoemd. De amygdala is belangrijk voor emotie. Als er gevaar dreigt, word je bang, en dat komt doordat de amygdala actief wordt. De amygdala stuurt een alarmsignaal naar de hypothalamus.
De hypothalamus is een centraal commando en regelcentrum. Het zorgt er bijvoorbeeld voor, dat het interne evenwicht (homeostase) gehandhaafd wordt, en zet allostase in werking bij stress om het verstoorde evenwicht te herstellen. De hypothalamus communiceert met de rest van het lichaam via het autonome zenuwstelsel, dat de onwillekeurige lichaamsfuncties stuurt. Dit zijn bijvoorbeeld ademhaling, bloeddruk, hartslagfrequentie, en de verwijding of vernauwing van kleine bloedvaten en de longen. Het autonome zenuwstelsel bestaat uit twee onderdelen: het sympatische en het parasympatische zenuwstelsel. Het sympatische zenuwstelsel werkt als een gaspedaal in de auto: het schakelt de “vecht-of-vlucht” reactie aan, waardoor het lichaam de energie krijgt om met de bedreiging om te kunnen gaan. Het parasympatische zenuwstelsel is de rem: het maant tot kalmte en helpt het lichaam weer in rust te komen als het gevaar geweken is.
Adrenaline
Wanneer de hypothalamus het alarmsignaal van de amygdala heeft ontvangen, activeert deze het sympatische zenuwstelsel. De hypothalamus stuurt het boodschapper molecuul CRF naar de hersenstam. Daarop volgt activatie van de grote ingewandszenuw die de bijnieren van stressinformatie voorziet. De bijnieren reageren vervolgens met de afgifte van een grote hoeveelheid adrenaline in het bloed.
Adrenaline brengt een aantal fysiologische veranderingen teweeg. Het hart gaat sneller kloppen en de bloeddruk gaat omhoog. Dit zorgt ervoor dat er meer bloed naar de spieren gaat. Ook gaat de ademhaling sneller en worden de longen verder geopend om zoveel mogelijk zuurstof op te kunnen te nemen. Daardoor kan het hart harder pompen en hebben de spieren voldoende zuurstof om vechten of vluchten mogelijk te maken.
Bovendien gaat er meer zuurstof naar de hersenen, waardoor waakzaamheid omhoog gaat. Gezichtsvermogen, het gehoor en de andere zintuigen worden gevoeliger. Daarnaast leidt adrenaline tot de afgifte van energie (suiker en vetten) vanuit de lever in het bloed, om het lichaam van voldoende energie te voorzien, zonder dat je daarvoor hoeft te eten. Dit is belangrijk, omdat al je aandacht op het gevaar moet zijn gericht. Eten kan later.
Snelheid telt
Deze veranderingen gaan razendsnel. Zo snel, dat je er helemaal geen erg in hebt dat ze er zijn. De amygdala en de hypothalamus werken zo efficiënt, dat hun reacties al plaatsvinden voordat het visuele systeem in de hersenen ons een idee geven van wat er precies aan de hand is. Daarom kunnen mensen voor een naderende auto wegspringen zonder erover te hoeven nadenken!
Van de korte naar de lange termijn
De stressreacties via het sympatische zenuwstelsel zijn snel, maar houden ook vrij snel weer op (binnen enkele minuten). Het is daarmee belangrijk voor een reflex-achtige reactie op stress en brengt het lichaam in hoogste staat van paraatheid. Na een paar minuten activeert de hypothalamus een tweede stressreactie die via de hypofyse en de bijnier verloopt. Deze reactie maakt het mogelijk om stress op langere termijn te bestrijden.
